KONU ANLATIMLARININ, ÇALIŞMA YAPRAKLARI VE YAPRAK TESTLERİN PDF HALLERİNİ İNDİRMEK İÇİN FENBURADA.COM SİTESİNİN ANA SAYFASINDA 5. SINIFA TIKLAYIP İNDİREBİLİRSİNİZ.
A. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
1. Atomun Yapısı
Bir maddeyi oluşturan ve maddenin tüm kimyasal özelliklerini taşıyan en küçük yapı taşına atom denir.
Maddenin yapısında atomdan daha küçük parçacıklar vardır. Bu parçacıklara atom altı parçacıklar denir. Atom, atom altı parçacıkların bir araya gelmesiyle oluşur. Atomun yapısında bulunan atom altı parçacıklar; proton, nötron ve elektronlardır.
Atom; çekirdek ve katman adı verilen iki bölümden oluşur. Atomun çekirdek bölümünde proton ve nötronlar, katman bölümünde ise elektronlar bulunur.
Proton(P)= Atomun çekirdeğinde bulunan pozitif(+) yüklü taneciklerdir. Her atomun proton sayısı farklıdır.
Nötron(n)= Atomun çekirdeğinde bulunan yüksüz taneciklerdir.
Elektron(e)= Çekirdeğin çevresinde(katmanlarda) dolanan negatif(-) yüklü taneciklerdir.
Proton ve nötronların kütlesi birbirine yakın ve elektronların kütlesinden yaklaşık iki bin kat daha fazladır.
2. Geçmişten Günümüze Atom Kavramı
Bilim adamları kadar atom hakkında gözlemler yaparak çeşitli atom modelleri ve teorileri ortaya koymuşlardır. Geçmişten günümüze atom modelleri ve teorilerini hep birlikte inceleyelim.
1. Democritus(Demokritus)
Atom ile ilgili ilk görüşü ortaya attı.
Maddedeki taneciklere bölünemez anlamına gelen atom adını vermiştir.
Bütün maddeler atomlardan oluştuğunu savunmuştur.
2. John Dalton
Atom ile ilgili ilk görüşü ortaya koydu.
Maddenin en küçük yapı taşı atomdur.
Atom içi dolu, berk ve bölünemez kürelerdir.
Bütün maddeler farklı atomlardan oluşur.
3. John Joseph Thomson
Atom daha küçük parçacıklardan oluştuğu için parçalanabilir.
Atom üzümlü keke benzer.
Atomun dış katmanında pozitif(+), içinde ise negatif yükler bulunur.
4. Ernest Rutherford
Pozitif yüklere proton adını vermiştir.
Atomun çekirdeğinde protonlar bulunur.
Çekirdeğin etrafındaki enerji yörüngelerinde elektronlar döner.
5. Neils Bohr
Elektronlar çekirdeğin çevresinde ve çekirdeğe belli uzaklıklardaki katmanlarda döner.
6. Modern Atom Teorisi
Bulut modeli olarak da bilinir.
Elektronlar çok hızlı hareket ettiği için, elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu elektron bulutlarında yer alır.
3.Moleküller
Aynı ya da farklı tür atomların bir araya gelerek oluşturdukları atom gruplarına molekül adı verilir.
Aynı tür atomlardan oluşan moleküle element molekülü, farklı tür atomlardan oluşan moleküle ise bileşik molekülü denir.
B. SAF MADDELER
1. Saf Maddeler
Aynı cins atom ya da moleküllerden oluşan maddelere saf madde denir. Saf maddeleri element ve bileşik olmak üzere iki grupta inceleyelim.
Elementler
Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelerdir.
Farklı elementlerin atomları da birbirinden farklıdır.
Fiziksel ve kimyasal yollarla başka maddelere ayrıştırılamaz.
Sembollerle gösterilir.(Li, O, H …)
Atomik veya moleküler yapıda olabilir.
Bileşikler
Farklı cins atomlardan oluşan saf maddelerdir.
Bileşikler, kimyasal yollarla yapısındaki elementlere ayrışabilir.
Bileşiği oluşturan elementler kendi özelliklerini kaybederler.
Elementlerin belirli oranlarda birleşmesiyle oluşur.
Formüllerle gösterilir(HO, NaCl, CO)
Bileşiklerin bazıları moleküllerden oluşur.
2. Elementlerin Sembolleri
Günümüzde bilinen element sayısı 120 civarındadır. Element isimleri her dilde farklıdır. Fakat element sembolleri bütün dünyada aynıdır. Element sembollerinin bütün dünyada aynı olması bilgi paylaşımını ve bilimsel iletişimi kolaylaştırır.
Periyodik tablodaki ilk 18 elementin adları, sembolleri ve kullanım alanları
Roket yakıtı olarak kullanılır.
Uçan balonlarda ve zeplinlerde kullanılır.
Pillerde ve bataryalarda kullanılır.
Uzay araçlarının yapımında kullanılır.
Enerji kaynağı olarak kullanılabilir.
Çelik ve kurşun kalem ucu üretiminde kullanılır.
Gübre yapımında kullanılır.
Solunum olayında kullanılır. Oksijen tüplerinde bulunur.
Diş macunu yapımında kullanılır.
Reklam tabelalarında kullanılır.
Tuzun yapısında bulunur.
Hava araçlarının yapımında kullanılır.
Teneke kutu yapımında ve mutfak eşyalarının yapımında kullanılır.
Camın yapısında bulunur.
Gübre ve kibrit yapımında kullanılır.
Bitkilerin hastalıklara karşı korunmasında kullanılır.
Suların mikroplardan arındırılmasında kullanılır.
Ampul ve floresan yapımında kullanılır.
Günlük hayatta sıkça kullanılan elementler
Mutfak eşyaları ve elektrik kablolarının iletken kısmında kullanılır.
Takı ve süs eşyası olarak kullanılır.
Takı, süs eşyası ve ayna yapımında kullanılır.
İnşaat malzemesi olarak kullanılır.
Pillerde ve mutfak eşyalarının yapımında kullanılır.
Mermi ve akü imalatında kullanılır.
Kemik ve dişlerin yapısında bulunur.
Tentürdiyot yapımında kullanılır.
Diş hekimliğinde ve laboratuvarda ısıya dayanıklılık özelliğinden dolayı kullanılır.
Termometrenin yapısında bulunur.
3. Bileşik Formülleri
Bileşik formüllerle gösterilir. Bileşiğin formülü, bileşiği oluşturan elementlerin sembolleri ve birleşme oranını ifade eden rakamlar yazılarak oluşturulur.
Günlük hayatta sıkça karşılaşılan bileşikler
Bileşik Bazı kullanım alanları
Tüm canlıların temel ihtiyacıdır.
Yemek tuzu olarak kullanılır.
Gazlı içeceklerin yapısında ve yangın söndürme tüplerinde kullanılır.
Temizlik malzemesi olarak kullanılır.(Tuz ruhu)
Gübre endüstrisinde kullanılır.(Kezzap)
Boya, gübre ve deterjan yapımında kullanılır.
C. KARIŞIMLAR
1. Karışımlar
İki ya da daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesi sonucu karışımlar oluşur. Tuzlu su, salata ve hava karışıma örnektir.
Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
Saf madde değildir.
Karışımı oluşturan maddeler her oranda karışabilir.
Formül ya da sembolle gösterilmez.
Karışımı oluşturan maddeler fiziksel yolla ayrışır.
Karışımlar, homojen ve heterojen karışımlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Homojen Karışımlar(Çözeltiler)
Özellikleri her yerinde aynı olan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi görünen karışımlardır. Homojen karışımlara çözelti adı verilir. Tuzlu su, sirke, lehim, gazoz, kolonya ve kola karışım örneğidir.
Çözelti= Çözücü+ Çözünen
Tuzlu su= Su + Tuz
Bir çözelti içerisinde miktarı çok olan maddeye çözücü, miktarı az olan maddeye ise çözünen denir. Fakat su ile hazırlanan çözeltilerde, su her zaman çözücü olarak kabul edilir.
Heterojen Karışımlar(Adi Karışımlar)
Özellikleri her yerinde aynı olmayan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi görünmeyen karışımlardır. Heterojen karışımlara adi karışım adı verilir. Salata, zeytinyağı- su, süt, tebeşirli su, ayran, sis ve kumlu su heterojen karışım örneğidir.
2. Çözünme Hızına Etki Eden Faktörler
Çözünme hızına etki eden faktörleri sıcaklık, karıştırma ve tanecik boyutu(temas yüzeyi) olarak sıralayabiliriz.
a. Sıcaklık
Sıcaklık arttıkça çözünme hızı artar.
II. kaptaki küp şekerlerin çözünme hızı daha fazladır.
b. Karıştırma
Karıştırma işlemi çözünme hızını artırır.
II. kaptaki küp şekerlerin çözünme hızı daha fazladır.
c. Tanecik Boyutu(Temas Yüzeyi)
Tanecik boyutunun küçülmesi çözünme hızını artırır.
II. kaptaki pudra şekerinin çözünme hızı daha fazladır.
D. KARIŞIMLARIN AYRILMASI
Karışımlar fiziksel yöntemlerle birbirinden ayrılabilir. Bu yöntemlerden bazılarını inceleyelim.
a. Buharlaştırma
Katı- sıvı karışımların ayrılmasında kullanılan bir yöntemdir. Tuzlu su, şekerli su karışımları buharlaştırma yöntemiyle ayrılabilir.
b. Yoğunluk Farkı
Yoğunlukları farklı maddelerden oluşan karışımlar yoğunluk farkından yararlanarak ayrılabilir. Zeytinyağı-su karışımı yoğunluk farkı yöntemiyle ayrılabilir.
Zeytinyağı-su karışımı ayırma hunisi ile ayrılabilir.
c. Damıtma
Sıvı-sıvı çözeltilerin kaynama noktası farkından yararlanılarak ayrılması yöntemidir. Damıtma yönteminde çözelti damıtma kabına konulur ve ısıtılır. Kaynama noktası düşük olan sıvı daha çabuk buharlaşır ve karışımdan ayrılır. Kolonyadaki alkol ve su damıtma yöntemiyle ayrılabilir.
Petrolden, benzin ve mazot elde edilmesi de damıtma yöntemiyle gerçekleşir.
Bu yöntemlerin dışında karışımlar yüzdürme, süzme, eleme ve mıknatısla ayrılabilir.
E. EVSEL ATIKLAR VE GERİ DÖNÜŞÜM
Evsel atıklar, günlük faaliyetlerimiz sonucunda evlerimizde oluşan atıklardır. Evde kullanılan atık yağlar, deterjan, motor yağları, pil, ambalaj malzemeleri, ev eşyası atıkları, yiyecek atıkları ve yakacak atıkları evsel atıktır. Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara ise organik atık denir.
Geri Dönüştürülebilen
Metal, Kâğıt, Plastik, Pil, Cam, Kullanılmış sıvı yağlar, Elektronik atıklar
Geri Dönüştürülemeyen
Seramik ürünler, Bebek bezleri, Naylon, Kül, Kimyasal sıvılar
Atık maddelerin çeşitli işlemlerden geçirilerek ham maddeye dönüştürülmesi ve yeniden üretime kazandırılmasına geri dönüşüm denir.
Geri Dönüşüm Süreci
1. Kaynakta ayrı toplama
Plastik, cam, kâğıt gibi ürünler kaynağında(evde) ayrıştırılır.
2. Sınıflandırma
Ayrılan atıklar sınıflandırılır.
3. Değerlendirme
Değerlendirilebilen atıklar fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek yeni ürünler oluşturulur.
4. Yeni ürünü ekonomiye kazandırma.
Geri Dönüşümün Önemi
Doğal kaynakların korunmasını sağlar.
Ham madde ihtiyacını azaltır.
Enerji tasarrufu sağlar.
Çevre kirliliğinin önlenmesine katkı sağlar.
Ekonomiye katkı sağlar.
Atık miktarının azalmasına neden olur.
Atıkların toplanması ve geri dönüşümü ile ilgili kuruluşlar önemli faaliyetlerde bulunmaktadır. AGED(Atık Kâğıt ve Geri Dönüşümcüler Derneği), TAP(Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği), ÇEVKO(Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı) bu kuruluşlardandır.
Yorumlarınız (0)
-
Henüz yorum yapılmamış.
