3. Ünite: KUVVET VE HAREKET

KONU ANLATIMLARININ, ÇALIŞMA YAPRAKLARI VE YAPRAK TESTLERİN PDF HALLERİNİ İNDİRMEK İÇİN FENBURADA.COM SİTESİNİN ANA SAYFASINDA 5. SINIFA TIKLAYIP İNDİREBİLİRSİNİZ.

BİLEŞKE KUVVET

Duran cismi hareket ettirebilen, hareket hâlindeki cisimleri durdurabilen, yavaşlatabilen veya hızlandırabilen, cisimlerin şeklini, yönünü ve doğrultusunu değiştirebilen etkiye kuvvet denir.
• Kuvvet dinamometre ile ölçülür.
• Birimi Newton’dur. (N)
• ‘’F’’ harfi ile gösterilir.
Bir cisme etki eden kuvvetin üç temel özelliği vardır.

Yönü: Cisme etki eden kuvvetin hangi yönde olduğunu belirtir.(doğu- batı- güney- kuzey)

Doğrultusu: Bir doğrultu üzerinde birbirine zıt iki yön bulunur.(doğu- batı doğrultusu, kuzey- güney doğrultusu)

Büyüklüğü: Kuvvetin büyüklüğü dinamometre ile ölçülür.

Bileşke Kuvvet
İki ya da daha fazla kuvvetin yaptığı etkiyi
tek başına yapan kuvvete bileşke kuvvet denir. Bileşke kuvvetin sembolü ‘’R’’ veya ‘’ F ’’
şeklindedir.
Bileşke kuvvet nasıl hesaplanır?
1. Aynı yöndeki kuvvetlerin bileşkesi
• Kuvvetler toplanır.
• Bileşke kuvvetin yönü, cisme etki eden kuvvetlerin yönü ile aynıdır.

2. Zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesi
• Zıt yönlü kuvvetler çıkarılır.
• Bileşke kuvvetin yönü ile büyük olan kuvvetin yönü aynıdır.

Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler
Bir cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesi (net kuvvet) sıfır ise, cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisi altındadır. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisi altında olan cisim başlangıçta
duruyorsa durmaya, hareket hâlinde ise sabit süratli hareket yapmaya devam eder.

Dengelenmiş kuvvete sabit süratle hareket
eden bir araba ve duvarda asılı duran saat örnek verilebilir.
Bir cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesi
(net kuvvet) sıfırdan farklı ise, cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisi altındadır. Dengelenmemiş kuvvetin yönü ile cismin yönü aynı ise cismin sürati artar, farklı ise azalır, durur ya da net kuvvet yönünde hareket etmeye başlar.

Dengelenmemiş kuvvete yavaşlayan araba ve ağaçtan düşen armut örnek verilebilir.

SABİT SÜRATLİ HAREKET

Sürat, birim zamanda alınan yoldur. Süratin birimi metre/saniye(m/sn) ve kilometre/saat(km/sa)’tir.
Yol- Zaman ve Sürat- Zaman Grafikleri
Bir cismin, hareket süresince süratinin değişmemesi yani cismin eşit zaman aralıklarında eşit yollar alması durumuna sabit süratli hareket denir.

1. Yol- Zaman Grafiği
Tabloda sabit süratle hareket eden bir cismin aldığı yol ve zaman bilgileri verilmiştir.

2. Sürat- Zaman Grafiği
Tabloda sabit süratle hareket eden bir cismin sürat ve zaman bilgileri verilmiştir.