1. ÜNİTE: GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR

KONU ANLATIMLARININ, ÇALIŞMA YAPRAKLARI VE YAPRAK TESTLERİN PDF HALLERİNİ İNDİRMEK İÇİN FENBURADA.COM SİTESİNİN ANA SAYFASINDA 5. SINIFA TIKLAYIP İNDİREBİLİRSİNİZ.

GÜNEŞ SİSTEMİ

Güneş sistemi, yıldız olan bir Güneş ile Güneş’in çevresindeki yörüngelerde dolanan gezegenler, gezegenlere ait doğal uydular, kuyruklu yıldızlar ve asteroitlerden oluşur.
Gezegen
Bir yıldız etrafındaki yörüngede dolanan büyük gök cisimlerine gezegen denir.
Gezegenlerin Genel Özellikleri
• Kendilerine ait yörüngeleri vardır.
• Isı ve ışık kaynağı değildir.
• Kendi enerjisini üretmezler.
• Küresel yapıya sahiptirler.

Güneş sistemindeki gezegenlerin;
a. Güneş’e yakınlıklarına göre sıralaması(yakından uzağa doğru)
1.Merkür, 2.Venüs, 3.Dünya, 4.Mars, 5.Jüpiter, 6.Satürn, 7.Uranüs, 8.Neptün

b. Büyüklüklerine göre sıralaması(büyükten küçüğe)
1..Jüpiter, 2.Satürn, 3.Uranüs, 4.Neptün, 5.Dünya, 6.Venüs, 7.Mars, 8.Merkür

• İç gezegenlerin en büyüğü Dünya’dır.

Gezegenler, iç ve dış gezegenler olmak üzere ikiye ayrılır.

• 1. İç Gezegenler
  Karasal gezegenlerdir.
  Sıcaklıkları yüksektir.
  Halkaları yoktur.
  Yörüngeleri arası mesafe birbirine yakındır.
• 2. Dış Gezegenler
  Gazsal gezegenlerdir.
  Sıcaklıkları düşüktür.
  Halkaları vardır.
  Yörüngeleri arası mesafe birbirine uzaktır.

Gezegenlerin büyüklükleri ile doğru orantılı olarak belirli bir çekim kuvveti vardır. Bu çekim kuvvetinin etkisi sonucu gezegenlerin çevresinde dolanan gök cisimlerine uydu denir. Ay Dünya’nın tek doğal uydusudur.
Gezegenlerin Özellikleri
1. Merkür

• Güneş’e en yakın ve güneş sisteminin en küçük gezegenidir.

• Uydusu ve halkası yoktur.
• Atmosferi çok incedir.
• Yüzey sıcaklığı çok fazladır.(gündüzleri 500°C, geceleri -175°C)

2. Venüs

• Yörüngesi Dünya’ya en yakın gezegendir.
• Halk arasında çoban yıldızı olarak bilinir.

• Uydusu ve halkası yoktur.
• Diğer gezegenlerden farklı olarak doğudan batıya doğru dönmektedir.
• Büyüklüğü Dünya’ya en yakın gezegen olduğundan dolayı Dünya’nın ikizi olarak bilinir.

3. Dünya

• Yaşamın olduğu bilinen tek gezegendir.

• Halkası yoktur.

• Tek doğal uydusu Ay’dır.

•Atmosferi vardır.
• Büyüklük bakımından 5. gezegendir.
4. Mars

• Kızıl gezegen olarak bilinir.
• Halkası yoktur.
• İki tane uydusu vardır.
• Karbondioksit içeren ince bir atmosferi vardır.

5. Jüpiter

• Güneş sisteminin en büyük gezegenidir.(Dev gezegen)
• Halkası vardır.
• 79 uydusu vardır.

6. Satürn

Buz, toz ve boya parçalarından oluşan belirgin bir halkası vardır.
• 82 uydusu vardır.
• En büyük uydusu Titan’ dır.

7. Uranüs

• Yatay olarak yuvarlanan tek gezegendir.(varil gibi)
• Toz ve kayalardan oluşan ince bir halkası vardır.
• 27 uydusu vardır.

•Zehirli gazlardan oluşan bir atmosferi vardır.
• Güneş sisteminin en soğuk gezegenidir.

8. Neptün

•14 uydusu vardır.
• Güneş sisteminin en uzak gezegenidir.
• Lacivert renkli görünümü ile Uranüs’ün ikizi gibidir.
• Atmosferi zehirlidir.

Asteroit, Meteor ve Göktaşları
Güneş sistemi oluşurken ortaya çıkan gezegenlerden küçük kaya ve metal parçalarına asteroit denir. Asteroitler Mars ile Jüpiter gezegenlerinin yörüngeleri arasında dolanırlar. Asteroit ya da kuyrukluyıldız gibi çeşitli gökcisimlerinden kopmuş küçük kaya parçaları ise gök taşı olarak adlandırılır. Gök taşları bazen Dünya’nın atmosferine girer. Atmosfere giren gök taşlarına meteor denir. Bu gök taşları yeryüzüne ulaşırsa meteroit adını alır.

GÜNEŞ VE AY TUTULMALARI

1. Güneş Tutulması:
Ay’ın Güneş ile Dünya arasında kalması durumunda, Dünya’nın bir bölümünde Ay’ın gölgesi oluşur.Bu olaya Güneş tutulması denir.

• Güneş tutulması Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir.
• Güneş tutulması için Güneş, Dünya ve Ay’ın aynı doğrultuda olması gerekir.
• Güneş tutulması sırasında, gözümüzün zarar görmemesi için mutlaka koruyucu gözlük takarak gözlem yapılabilir.
Güneş tutulmasının şifresi: Gün Ay Dın
2. Ay Tutulması
Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girmesi sonucu, Ay yüzeyine düşecek Güneş ışınları Dünya tarafından engellenir. Dünya’nın gölgesi Ay’ın yüzeyine düşer. Ay karanlıkta kalır ve Dünya’dan gözlemlenemez. Bu olaya Ay tutulması denir.

• Ay tutulması dolunay evresinde gerçekleşir.
• Ay tutulması için Güneş, Dünya ve Ay’ın aynı doğrultuda olması gerekir.
• Ay tutulması gece gözlemlenebilir.